Fronteira
O mozo detívose un pouco antes de entrar na aldea. Sacudiuse as súas roupas cheas de po e, coa auga da cantimplora lavouse o mellor que puido o rostro e as mans.
«Un forasteiro debe causar boa impresión», pensou.
Os esforzos por mellorar o seu aspecto foron bastante desalentadores. As roupas, moi deterioradas, mostraban algunhas rachaduras, e as cores orixinais aglutináronse nun indefiníbel verde marrón elaborado polo vento, a choiva e o sol.
A aldea parecía deserta. Supuxo que sería xente amistosa, porque as portas estaban abertas e os xardíns cheos de cores.
«Os malvados non gustan das flores», pensou. «Iso dicía a miña avoa».
A rúa principal estaba bordeada por frondosas árbores que entrelazaban as súas copas para formar un dosel que impedía a entrada do sol do mediodía.
Seguiu pola rúa poeirenta até desembocar nunha pequen a praza. Nunha esquina destacábase un cartel descolorido onde se anunciaba o ilexíbel nome dunha taberna. Entrou nela sen vacilar, desexaba un pouco de cervexa e algo de comer.
Nunha mesa baleira depositou a súa pesada mochila e, ao alcance da súa man, deixou o báculo que lle servía tanto de apoio como de arma.
«Ningunha precaución é innecesaria», díxose mentres observaba os escasos clientes diseminados entre as rudas mesas de madeira.
Cando se acostumou á semipenumbra do interior comprobou, con certo sobresalto, que os ollos inquisitivo s dos aldeáns estaban dirixidos con fixeza cara a el.
-Bos días -saudou tratando de dar un ton de seguridade á súa voz.
Un murmurio inintelixíbel foi a resposta. Polo aspecto semellaban campesiños ou pastores; algúns vestidos con máis esmero tiñan aspecto de comerciantes. Por facer algo achegouse ao fogo que crepitaba na cheminea; durante un anaco quentouse as mans e mirou as lapas. Desgustáballe ser o eixe da atención.
-De paso? -preguntou unha voz ao seu carón.
-Así é -respondeu case con alegría.
O seu interlocutor era un ancián moi alto e forte. Unha espesa barba agrisada cubríalle o rostro.
-Veña á miña mesa -pediulle, mentres lle puña unha man pesada sobre o ombreiro-. É incómodo ser forasteiro.
Agradeceullo. Viaxaba desde había oito meses; nese tempo atopou persoas que o miraban con desconfianza, e no mellor dos casos con curiosidade, mais as conversas non abundaban. Só a obsesión de alcanzar o seu obxectivo o mantiña neses camiños esquecidos, coa tenacidade dun peregrino.
Durante un anaco comeron en silencio. A cervexa era áspera e forte, mais non lle molestou en absoluto. Os concorrentes deixaran de miralo; porén, era evidente que estaban ansiosos por escoitar a súa conversa co vello.
-A que se dedica? -o ancián mirábao por entre unha espesa maraña de cellas grises.
-Viaxo -respondeulle o mozo cun sorriso.
-Iso non é un oficio -gruñiu o primeiro.
-Son estudante.
O seu interlocutor miro uno arqueando as cellas, mais non seguiu preguntando.
-Estudo Historia.
-Imos ver..., o que pode facer un estudante de Historia por estes rumbos? Non, non diga nada. Déixeme adiviñar -bebeu un longo trago de cervexa e púxose a divagar-. Talvez queira visitar un parente afastado... ou procura unha moza que o deixou hai tempo -era evidente que gustaba do xogo. Os seus ollos escuros lostregaban con cada suposición-. Ou tal vez o expulsaron da universidade -fixo una pausa e mirouno moi serio-. Nada diso?
-Nada.
O resto dos clientes bebía ou conversaba en voz baixa. Volvérase a xerar ese murmurio propio da xente apracíbel que se reúne para matar o tempo, aínda que o estudante continuaba a ser o eixo da curiosidade xeral. Non todos os días se ve un forasteiro.
-Ríndome -dixo o ancián cun sorriso xovial-. Que raios fai por aquí?
-Pois... -custáballe responder, preferiría mentir, mais non o fixo-. Vou á fronteira.
O silencio foi total, o murmurio apagouse como por encanto e o seu lugar foi ocupado polo faiscar da fogueira. De novo, todos os rostros volvéronse cara a el, mais esta vez nas miradas mesturábase a ira e o medo.
O estudante lembrou o día no que lle falou o seu pai dese proxecto, el dirixíralle aquela mesma mirada con que os aldeáns o contemplaban. Tamén recordou que no momento da partida, mentres a súa nai choraba e se retorcía as mans no mandil, o seu pai albiscaba pola xanela sen responder á súa despedida.
Na universidade ocorrera algo semellante. Só o despediu con afecto un vello profesor de Historia da Arte, que lle puxo unha man achacosa sobre o ombreiro e, como en segredo, comunicoulle que a viaxe á fronteira fora o seu soño, o anhelo que nunca se atreveu a cumprir.
A metade dos seus compañeiros burlouse del e a outra metade pensou que estaba tolo perdido. A súa moza comunicoulle con solemnidade que se consideraba libre de compromisos. Esa tarde voltou á súa casa cantando, e lixeiro como se se quitase un peso de enriba.
Cando emprendeu a marcha, uns oito meses atrás, comezou a levar a conta dos días no báculo de carballo que xa brillaba polo uso. Desde aquela sentírase máis libre que nunca, pero cada vez que lle comunicaba a alguén o seu obxectivo, vía as mesmas caras de desprezo e ouvía as mesmas palabras de reproche.
-Acaso toleou?! -increpouno iracundo o vello das cellas enmarañadas-. Non se estará burlando de nós?
-N-n-on... non, señor -tatexou ante o estrondoso voceirón-. Xúrolle que é verdade, vou á fronteira.
-Mais grandísimo... -fixo unha pausa para non ofendelo-, na fronteira está o inimigo, entende? Alí está o i-ni-mi-go -deletreou modulando cada sílaba-. Moito antes de chegar alí a súa vida correrá perigo.
-Como o sabe?
-Pois todo o mundo o sabe. Caramba! -o vello alzou os brazos abarcando os aldeáns nun xesto de comunidad e de pensamentos.
-Vostede estivo alí? -preguntou o estudante en voz alta.
-Por suposto que non -respondeu tallante o ancián-. Non son imbécil.
-Coñece alguén que estivese alí? -case berrou, canso do ton hostil do vello.
Este mirouno en silencio. Non tiña resposta.
-Algún de vostedes coñece alguén que estivese alí? -preguntou o estudante dirixíndose aos demais.
Uns baixaron a cabeza absortos na escuma da cervexa, outros miraron polas xanelas poeirentas mentres o taberneiro observaba os vasos a contraluz. Só o vello que estaba fronte a el o miraba sen saber o que dicir.
-Na fronteira está o inimigo..., na fronteira está a morte -dixo por fin o vello, moi baixo, como falando consigo mesmo.
Ao saír da aldea reemprendeu a marcha directo cara ao norte. Dicíase que a fronteira estaba alí, mais ninguén lle puido dicir con precisión a distancia. Se nalgunha oportunidad e coincidía cun camiño que fose nesa dirección, todo marchaba a pedir de boca; mais noutras ocasións, demasiadas para o seu gosto, tiña que camiñar a valmonte.
«Existirá en realidade a fronteira?», preguntouse máis dunha vez. «Todo o mundo di que existe, pero ninguén sabe onde está. Nin sequera un estivo alí».
Por sorte esta vez ía por un camiño que se dirixía en liña recta cara ao norte. Cinco quilómetros despois de saír da aldea, bifurcouse en vereas laterais que conducían a granxas; eran notorias as pegadas das carretas. Porén, o camiño principal perdeuse entre as breñas como se nunca existise.
Cun suspiro interno use na herba. O terreo era bastante chan, e de existir un camiño, tería que seguir nesa mesma dirección.
Esa noite durmiu ao abrigo duns callaos inmensos; estes semellaban feitos para protexelo do xeado vento do norte, que varría a noite con ouveos intermitentes. Preparou un pouco de té nunha chama vacilante e comeu galletas con carne seca.
Acordou cando xa o sol estaba alto no ceo, tomou o báculo que estaba ao seu carón e tallou outra pequena amosega.
«Parece mentira» pensou, «levo máis de oito meses de viaxe e aínda non sei se estou preto ou a outros oito meses de alcanzar o meu destino».
Preferiu non pensar máis, levantouse dun chimpo, preparou un almorzo sinxelo e reemprendeu a marcha cara ao norte.
Despois do mediodía comeu algo e descansou ao pé duns salgueiros que bordeaban un río lento e cristalino. Aproveitou para bañarse e lavar a súa roupa. Fixo unha fogueira que o protexeu do frío mentres estas se secaban. Despois dun par de horas, proseguiu a viaxe. Xa non había camiños e limitouse a manter o rumbo tratando de non desviarse da dirección proposta.
Ese atardecer comezou a remontar unha cuíña inmensa. Os seus límites perdíanse na distancia até confundirse co horizonte. A subida non era moi escarpada, mais obrigábao a un esforzo constante. Escasas árbores e poucos arbustos salpicaban, de tanto en tanto, a monótona paisaxe. As herbas curtas non lle dificultaban a marcha.
Co transcurso do tempo pareceulle que grazas a un sortilexio se mantiña no mesmo lugar, e que por moito que subise esa misteriosa cuíña non avanzaba nin un metro. Cada tanto, deixaba correr a vista cara adiante ou cara atrás, tratando de procurar algún punto de referencia que lle indicase a súa progresión rumbo ao cumio. Esforzouse por lembrar un arbusto, unha árbore de pólas retorcidas, un tronco calcinado, para uns pasos máis adiante facerse un enredo con outros puntos de referencia similares.
Ía frío, mais unha suor aínda máis xeada bañoulle a face cando comezou a sentir medo. As sombras do atardecer xa se alongaban, e el non alcanzara o límite desa cuíña que semellaba remontarse cara ao infinito. Coa vista fixa no horizonte avanzou e avanzou sen pensar en nada, impulsado pola obsesión de chegar á meta proposta.
Por momentos, parecíalle que non era el quen camiñaba, senón que unha forza máxica o transportaba cara ao horizonte, cada vez máis confundido coas sombras da noite.
Xa no límite das súas forzas, case rodou pola pendente ao alcanzar o cumio. Entón, aos seus pés abriuse o panorama dunha extensa planicie case diluída no crepúsculo do atardecer. O vento xeado golpeouno na face, e os seus ollos, habituados a ver horizontes, tiveron que reacomodarse para abarcar a amplitude da chaira que se perdía ao lonxe.
As pernas tremíanlle nun incontrolábel arrepío, que o obrigou a sentar nun tronco derrubado. Xa máis sereno, logrou distinguir, no fondo da planicie, un singular trazo sinuoso. Nun principio creu que sería unha greta; logo, unha liña boscosa; mais non, aquilo escuro e interminábel era o máis semellante a... unha muralla.
-Se é unha muralla..., se é unha muralla... -non se atrevía a responderse a si mesmo-. Se é unha muralla, debe ser a fronteira.
O seu primeiro impulso foi levantarse e continuar a marcha, mais contívose. Non debía achegarse ao lugar de noite, poderían confundilo e morrería moito antes de ver a claridade. Pensou que quizais estaba equivocado, que só sería un fenómeno natural. Deitouse contra unha árbore caída para protexerse do frío e, coa vista fixa no fondo da chaira en sombras, ficou profundamente durmido.
Cando o espertou o sol do amencer, o primeiro que fixo foi mirar cara á explanada, mais con decepción comprobou que estaba envolta nunha densa néboa.
«Soñaríao.», preguntouse angustiado.
Non estaba disposto a esperar máis. Atravesara ríos, desertos e bosques sen fin; escalara montañas e traspasara xistras. Soportara burlas e decepcións para chegar até o que semellaba o seu obxectivo; polo que desprezando a fame, o frío e o medo, comezou a baixar a grandes pasos cara a ese val de enigmas que empezaban a revelárselle.
Mentres camiñaba pensou que talvez o apresase o inimigo, ou que os gardas fronteirizos o confundisen e lle disparasen; mais era preferíbel que lle desen un tiro a esperar máis. Tiña que baixar, tiña que enfrontarse a eses muros lendarios. Toda a súa vida transcorrera no temor a un inimigo que esperaba acazapado detrás da fronteira, e el non quería convivir con ese medo.
O estudante non puido evitar unha vacilación cando pensou no triste do seu aspecto, e na soidade da súa disparatada empresa. A medida que se achegaba, co corazón desbocado, viu que, pouco a pouco, esa masa escura que se erguía fronte a el cobraba unha forma máis definida até se converter nun formidábel muro de pedra, que elevaba as súas ameas entre a néboa leitosa do amencer.
-A fronteira! -berrou sen se poder conter.
Só lle respondeu o seco croamento dos corvos que voaban entre os bordes sinuosos.
Comezou a abeirar a sombría construción, cada tanto tropezaba por ir mirando cara arriba. O conxunto era dunha sórdida monotonía. As pedras reladas polo tempo e tinguidas polo musgo mostraban, de treito en treito, as inequívocas pegadas do abandono. Grandes seccións de rocha estaban desprendidas formando moreas de escombros recostados contra o muro.
Golpeouno a soidade que alí reinaba.
«Ten que haber sentinelas», pensou. «Tal vez estean durmidos, a pesar do inimigo».
Case tropeza coas ferraxes podres dunha gran porta que xacía ao pé dun couzón descomunal. Respirou fondo e asomouse polo buraco. Este atravesaba o muro e abríase cara o lado oposto, en medio de cascotes e restos de muralla.
«Todo está abandonado. Isto é imposíbel. Os sentinelas que vixían o inimigo teñen que estar en algures».
Estivo tentado a berrar, mais contívose. Tamén o podería ouvir o adversario. E se acabase de chegar logo do desenlace dunha batalla? Non, non había a menor pegada de loita.
Moi amodo, saíu ao outro lado. Esta vez a sorpresa foi total. Semellaba que alguén lle estaba a xogar unha broma macabra. Como nun xogo de espellos, no que se sentía atrapado como a mosca na arañeira, fronte a el, a uns douscentos metros de distancia, alzábase outra muralla igual á que acababa de atravesar, co mesmo portón e as mesmas ameas derruídas.
Entre as dúas murallas mediaba area gris, con algunha que outra rocha que rompía a monotonía. Mais nin unha árbore, nin sequera un arbusto medraba nesa terra de ninguén. Aquel era o reino da soidade, onde non se ouvía nin o croamento dos corvos, nin o vento axitaba as dunas petrificadas.
O estudante avanzou lentamente. O abraio axitáballe o corazón nun angustioso palpitar.
«Ninguén do noso lado. Eses muros levan séculos caendo pouco a pouco... mais, e do outro lado?»
Xa nese punto da súa aventura non podía volver atrás, seguiu camiñando como a vítima dunha alucinación eses douscentos metros que lle pareceron douscentos quilómetros de incerteza. A medida que se achegaba estremeceuno un tremor incontíbel, pois o novo muro que se atopaba fronte a el era idéntico ao que deixaba ás súas costas. Iguais pedras manchadas de musgo e idéntica porta derrubada no po.
De pronto, viu unha sombra baixo a lumieira. Ao principio non se inquietou, mais segundo avanzaba, a sombra adquiría un inconfundíbel aspecto humano. Empuñou con forza o báculo sen saber o que faría no momento decisivo. Xusto cando ía falar, a sombra saíu á claridade do sol.
Era unha moza da súa mesma idade, tamén levaba un báculo que apertaba con forza entre as dúas mans, e ao igual que as del, as súas roupas víanse gastadas e descoloridas.
«Roupas de camiñante», pensou.
Un sombreiro de tea non podía conter a frondosa cabeleira negra que lle caía até os ombreiros, e os seus ollos escuros denotaban una serena decisión.
Os dous detivéronse mentres se miraban en silencio.
«É fermosa», pensou o estudante. «Ten os ollos máis belos que xamais vin».
-Es o inimigo? -preguntou a moza con curiosidade.
-Non, son estudante -respondeu a piques de rir-. Veño do sur -dixo mentres sinalaba ás súas costas.
-Eu tamén son estudante -dixo ela-. Veño do norte -indicou cara atrás.
Miráronse por un longo anaco, mais non eran miradas hostís. Descubríanse o un ao outro, e encontráronse tan semellantes que sen decatarse achegáronse aínda máis.
-Almorcemos algo -invitou a moza-. Estou morta de fame.
Acenderon unha fogueira; as secas estelas da porta convertéronse nun excelente combustíbel. Das respectivas mochilas sacaron té, queixo, galletas e carne seca. Conversaron como se se coñecesen desde sempre.
O estudante estaba asombrado, esa moza chegara á fronteira impulsada pola mesma forza que a el o movera por infinidad e de quilómetros de desolación. Durante un longo anaco contáronse as súas aventuras, até que se fixo un silencio interrompido polo burbulleo da auga na teteira.
-O que cres? -preguntou ela sinalando as murallas solitarias-. Que pasaría?
-Non o sei. Talvez se aburriron de esperar; talvez comprenderon que estes muros non teñen sentido.
-Ninguén nos crerá -dixo a moza mentres atizaba o fogo cunha póla-. Ninguén quererá crer que a fronteira non existe.
-Prefiro imaxinar outra cousa -os ollos do estudante miraban máis alá das chamas-. Soño con que un día chegue outro camiñante, despois tres, logo vinte, até que sexan miles.
-Si -dixo ela-. De todos os xeitos pagou a pena intentalo.
Coa rapidez que dá a práctica recolleron as súas cousas e apagaron o fogo. Ela coseulle un botón e el reparoulle unha correa á súa mochila. Cando estiveron preparados ningún se decidía a partir.
-Cara a onde vas? -preguntoulle o estudante con certa oculta esperanza.
-Ao sur. E ti?
-Sigo cara ao norte -o mozo ocultou o mellor que puido a súa decepción.
Miráronse un longo anaco e despedíronse cunha estreita aperta. Ela tiña: os ollos brillantes cando se volveu e comezou a camiñar rumbo a outra muralla.
-Volveremos vernos? -preguntou o mozo en voz alta.
-Seguro que si! -berrou ela desde a distancia-. Os caminantes sempre volven atoparse.
O estudante seguiuna coa vista até que se perdeu tras os muros derruídos.
Eduardo Barredo
